1. "Vùng đất thấp" và căn bệnh tự mãn
Vòng quay lịch sử ghi nhận, Hà Lan là nơi có cuộc cách mạng tư sản đầu tiên của châu Âu. Ngay vào năm 1566, người dân vùng đất Netherlands đã nổi dậy để phá vỡ ách thống trị của vương quốc Tây Ban Nha. Đây cũng là cuộc khởi nghĩa mở đường để chủ nghĩa tư bản phát triển như vũ bão, lan sang các nước lân cận như Anh, Pháp và cả cuộc chiến tranh giành độc lập ở Bắc Mỹ sau này.
Bao giờ Hà Lan mới lấy lại vị thế xưa?
Cũng trong thế kỉ XVI, các thương nhân Hà Lan đã đi buôn bán khắp nơi trên thế giới, trong đó có ghé lại thương cảng Hội An sầm uất. Họ cũng từng mang quân đi xâm lược Indonesia, Đài Loan và sở hữu cơ số thuộc địa ở châu Á. Tuy nhiên, vì nhiều lí do, đế quốc Hà Lan ngày càng "già yếu" so với người Ăng-lê hay Germain. Cuối cùng, ta chỉ nghe thấy loáng thoáng rằng: Anh Quốc là đế quốc mà mặt trời không bao giờ lặn, Pháp là đế quốc cho vay lãi. Còn Hà Lan thực sự rất tù mù!
Có chăng, họ chỉ là những người đầu tiên khám phá ra mũi Hảo vọng, hoặc những người sinh sống ở mảnh đất dưới mực nước biển. Căn bệnh tự mãn khiến Hà Lan chỉ là người khám phá ra những vùng đất mới, chứ không thể chinh phục chúng triệt để như những người láng giềng Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha hay Anh Quốc đã làm được sau những cuộc phát kiến địa lí.
Trở lại với câu chuyện bóng đá của xứ hoa Tulip, họ là quốc gia sản sinh là triết lí bóng đá tổng lực (hiểu nôm na là cùng nhau tấn công, cùng nhau phòng ngự). Tuy nhiên, bộ óc thiên tài của Rinus Michels và đôi chân ma thuật của Johan Cruyff cũng chỉ giúp người Hà Lan trở thành những kẻ về nhì vĩ đại ở hai kì World Cup liên tiếp (1974 và 1978).
Sau này, Dennis Bergkamp hay Robin Van Persie dẫu có cố gắng cũng không thể duy trì được một "cơn lốc màu da cam" đúng nghĩa. Thậm chí, khi nhận ra căn bệnh tự mãn đã ăn sâu vào máu, Hà Lan mới bất đắc dĩ thay đổi. Họ túng thế "cầu cứu" cả sự "thực dụng nửa mùa" của Louis Van Gaal. Dĩ nhiên, người Hà Lan vĩnh viễn không bao giờ tìm lại được đỉnh cao. Tây Ban Nha (2010) hay Argentia (2014) đơn giản là đẳng cấp hơn một Hà Lan già cỗi, cũ kĩ.
2. "Ở kinh đô mà nhớ kinh đô"
Đêm nay, sân Amsterdam Arena có lẽ sẽ chứng kiến một chương đen tối nhất trong lịch sử, khoảnh khắc Hà Lan không thể đến với ngày hội lớn nhất hành tinh. Trong năm vạn khán giả trên sân, nhiều người đã từng may mắn chứng kiến những pha đi bóng của "Thánh Johan", gần hơn, họ cũng kịp khắc sâu trong đầu sự tinh tế của "Người Hà Lan không bao giờ bay" - Bergkamp. Còn hiện tại, Hà Lan có gì đáng nhớ? Một tập thể "lính đánh thuê" rải rác khắp châu Âu, hay một lò Ajax "hữu danh vô thực"?
Hà Lan buộc phải có một cuộc cách mạng.
Nhìn sang đất nước Iceland nhỏ bé, họ vừa là quốc gia có dân số ít nhất từng giành được quyền tham dự ngày hội bóng đá lớn nhất hành tinh. Theo thống kê, dân số của đảo quốc này hiện nay chỉ có khoảng 334.000 người. Thậm chí, HLV trưởng của Iceland ngoài bóng đá còn phải kiêm thêm nghề nha sĩ. Tiềm lực tài chính, nhân sự của Iceland quả thực quá khập khiễng khi đem so với Hà Lan. Song, chỉ trong vòng 5 năm ngắn ngủi, họ đã trỗi dậy một cách mạnh mẽ. Đây là một điều mà người Hà Lan buộc phải học hỏi.
Đi đầu trong các phát kiến chưa hẳn là tốt. Quan trọng, họ phải sống và ứng phó với thực tại thế nào để không "ngủ quên trên chiến thắng". Đập đi xây lại chưa bao giờ là muộn với bóng đá Hà Lan. Hơn bao giờ hết, họ cần có sự kiên định của các chiến binh Viking để vạch ra một lộ trình dài hơi nhằm cứu vãn nền bóng đá đang tụt hậu so với các đối thủ trong khu vực.
Đến đây tôi lại nhớ đến một bài thơ Hai-cư của Nhật Bản:
Chim đỗ quyên hót
ở Kinh đô
mà nhớ Kinh đô.
Tác giả viết những câu này khi trở về Kyoto sau nhiều năm phiêu bạt. Có cảm giác, các khán giả trên sân Amsterdam Arena đêm nay cũng vậy. Họ đến sân để gắng xem đội nhà thắng Thụy Điển với tỉ số không tưởng 7-0. Nhưng thực tế, "Hà Lan bay" của họ đã "chết" cách đây nhiều năm rồi. Thế nên, ở "kinh đô", mà nhớ "kinh đô"... vô hạn!
Những năm tháng hoàng kim của bóng đá Hà Lan:
