Lịch sử bóng đá thế giới rẽ sang chương mới vào năm 1958, khi ĐTQG Brazil vô địch World Cup lần đầu tiên trong cú ăn ba 1958, 1962 và 1970 của họ. Cúp vô địch biến năm 1958 trở thành “năm thế giới phát hiện ra quốc gia Brazil”.
Kể từ đó hầu hết mọi người cho rằng chiến thắng của Brazil trên sân khấu World Cup đến từ sự xuất sắc của các cầu thủ. Lứa cầu thủ 1958-62 với Didi, Vava, Pele, Garrincha, lứa cầu thủ 1970 với Pele, Gerson, Tostao, Jairzinho. Song, đặt nền móng cho chiến thắng của ĐTQG Brazil năm 1958 là những cách tân trong khoa học và quản lý của những người làm thể thao.
Câu chuyện này được kể trong cuốn sách “The Country of Football: Soccer and the making of modern Brazil” của Roger Kittleson phát hành năm 2014. Ông Kittleson là nhà sử học người Anh chuyên nghiên cứu về lịch sử Brazil. 20 năm là thời gian ông Kittleson hình thành ý tưởng cuốn sách cho đến khi phát hành nó. Trong thời gian đó, ông đã gặp và trò chuyện với nhiều nhân vật nổi tiếng trong giới bóng đá xứ sở samba.
Đội Brazil vô địch World Cup 1958. Ảnh: The Economic Times.
Nỗ lực cải tổ Selecao triệt để
Khoảng thời gian 1956-61 là nhiệm kỳ của Juscelino Kubitschek, vị tổng thống được cho là tài giỏi nhất của Brazil. Nhiệm kỳ của ông được đánh dấu bằng sự ổn định chính trị, thịnh vượng kinh tế, thủ đô mới Brasilia được xây dựng và bóng đá Brazil bước sang trang mới.
Ông Kubitschek cho tài trợ hào phóng lẫn gây áp lực để những người quản lý thể thao phải cải tổ bóng đá. Trong đó có việc giải Serie A ra đời vào năm 1959. Trước đó, các đội chỉ thi đấu trong các giải vô địch bang của họ.
ĐTQG Brazil chuẩn bị cho World Cup 1958 vẫn còn dư vị cay đắng của các kỳ World Cup trước đó. Năm 1950, họ mất cúp trước Uruguay ngay trên thánh địa Maracana lớn nhất thế giới. Năm 1954, Selecao thua Hungary 2-4 ở vòng tứ kết trong trận đấu ố danh “Ẩu đả thành Berne” với 3 cầu thủ bị đuổi khỏi sân.
Thật ra, những thất bại đó tốt hơn cho nền bóng đá Brazil sau này. Tuyển Brazil của năm 1950 vẫn chỉ là đội chơi thứ bóng đá ngẫu hứng sơ khai trong một giải World Cup được tổ chức trên sân nhà, chỉ có 13 đội tham dự, vắng bóng nhiều đội mạnh. Đội Brazil 1954 ở một tầm dưới hẳn so với Hungary mạnh nhất thế giới thời đó. Thất bại là động lực để người Brazil tìm ra cách tổ chức nhằm khai thác hết tiềm năng của nền bóng đá.
Kiến trúc sư của cuộc cải tổ là ông Joao Havelange, Phó chủ tịch Liên đoàn Thể thao Brazil (CBD), một tổ chức gồm các liên đoàn nhỏ như bóng đá, quần vợt, bơi lội, điền kinh,… Sau này, ông Havelange làm chủ tịch FIFA tới 24 năm, 1974-1998. Cánh tay phải của ông là Machado de Carvalho, Giám đốc Bóng đá tại CLB Sao Paulo, được bổ nhiệm làm trưởng đoàn ĐTQG Brazil.
Bộ đôi kiến trúc sư cho thành công của ĐTQG Brazil: Havelange (phải) và Carvalho (giữa). Ảnh: O Globo.
Cả hai hình thành các ý tưởng cho ĐTQG từ tháng 9-1957. Havelange cần thành tích để tranh cử vào vị trí chủ tịch CBD. Chương trình của Carvalho nhằm loại bỏ “những sai sót và tính ngẫu hứng” vốn là đặc trưng cho quá trình chuẩn bị các kỳ World Cup trước đây của Brazil. Thay vào đó là một kế hoạch tỉ mỉ dựa trên nghiên cứu và lập kế hoạch.
Carvalho khẳng định thất bại của Brazil tại World Cup 1954 bắt nguồn từ sự kém phát triển văn hóa của các cầu thủ và người dân Brazil, sống ở mức bản năng cơ bản, thiếu hiểu biết thật sự về “những quy luật chung của cuộc sống, của giáo dục và vệ sinh”. Còn thất bại năm 1950 là “các cầu thủ đã bị đánh bại về mặt cảm xúc trước khi ra sân”.
Ông cũng cho rằng một HLV và các trợ lý chuyên môn bóng đá cho ĐTQG là không đủ, phải có các nhà tâm lý, các chuyên gia y tế tham gia vào đó. Một kế hoạch ngầm khác, chưa bao giờ được công khai nói ra, là “trắng hóa” đội bóng, giới thiệu một đội Selecao da trắng nhất có thể vào năm 1958.
Khoa học không lấn át tài năng
Song song với việc tìm kiếm các nguồn tài chính, Havelange sử dụng các mối quan hệ cá nhân để kêu gọi trực tiếp tổng thống Kubitschek cấp ngân sách dồi dào cho ĐTQG. Ông cũng đi từng CLB thuyết phục các chủ tịch nhả cầu thủ cho ĐTQG. Có nhiều người cứng đầu, ví dụ Chủ tịch CLB Corinthians phản đối sự vắng mặt của Luizinho ở ĐTQG, cho rằng tiền đạo này giỏi hơn Pele “một nghìn lần”. Ông ta dọa rút hết cầu thủ Corinthians ra khỏi đội. Để vỗ về, Havelange tổ chức trận giao hữu giữa ĐTQG với Corinthians.
Carvalho mời một đồng minh của mình là bác sĩ Hilton Gosling đến đứng đầu đội hậu cần, họ tập hợp nhà xã hội học Joao Carvalhaes làm công tác tâm lý, có cả nha sĩ Mario Loureiro, và thậm chí có cả thợ làm móng tay Gaeda.
Có rất ít cầu thủ từng đến làm răng miệng trước đó, tình trạng vệ sinh răng miệng của họ tệ đến mức nha sĩ Loureiro và các đồng nghiệp của ông phải thực hiện rất nhiều ca nhổ răng cũng như tiểu phẫu khác để giải quyết các vấn đề về túi mật, tuyến tuần hoàn, cắt amidan cho 22 cầu thủ. Chỉ riêng cầu thủ Oreco bị nhổ 7 chiếc răng.
Trong bài kiểm tra tâm lý, Garrincha chỉ đạt 38/123 điểm, trí thông minh dưới mức trung bình. Pele chưa đầy 18 tuổi cũng có thành tích kém trong bài kiểm tra, bị Carvalhaes đánh giá “rõ ràng là trẻ con”, “không có tinh thần trách nhiệm cần thiết để tham gia ĐTQG”.
Tuy nhiên, nhiều cầu thủ kỳ cựu đứng ra bảo vệ cho hai cầu thủ trẻ này, để họ vẫn có tên trong danh sách đi Thụy Điển. Khoa học không lấn át tài năng trong quá trình chuẩn bị.
CBD cũng loại bỏ các cầu thủ có hành vi đáng ngờ khỏi đội, không dung thứ cho việc uống rượu, hoặc bất tuân kỷ luật khác. Kiểm soát cả cách ăn mặc, tóc tai của các cầu thủ.
Các cầu thủ duy trì kỷ luật từ trận đầu tiên căng thẳng với Áo (3-0) cho đến trận hòa với đội tuyển Anh (0-0), quốc gia vẫn được tôn sùng là những người phát minh ra môn thể thao này. Cho đến các trận đấu với Liên Xô (2-0), Xứ Wales gan dạ (1-0), người Pháp tài giỏi (5-2) và chủ nhà Thụy Điển (5-2).
