Pep và các truyền nhân khuấy đảo bóng đá châu Âu

Một quán rượu ở miền Trung nước Anh vừa xin chính quyền cấp phép để đổi tên thành... Vincent Kompany. Tin này sẽ dễ bị xem là giả nếu xuất hiện ở giai đoạn đầu mùa giải. Song nó lại là sự thật 100% và hoàn toàn thấu tình đạt lý sau khi cựu trung vệ người Bỉ đưa Burnley thăng hạng Premier League sớm 6 vòng hôm 8/4. Hơn hai tuần sau, anh và các học trò chính thức lên ngôi ở Championship. Đó là danh hiệu đầu tiên của Kompany trong sự nghiệp huấn luyện ở ngay năm đầu tiên cầm quân trên đất Anh.

Cũng tại xứ sương mù, Mikel Arteta đang có mùa giải vượt quá kỳ vọng cùng Arsenal. Và cho dù mong manh, họ vẫn còn hy vọng so kè ngôi đầu Premier League cùng Manchester City trong những vòng còn lại.

Hướng mắt sang Tây Ban Nha, Xavi đang giúp Barcelona bỏ xa Real Madrid đến 11 điểm trên BXH La Liga trong mùa giải trọn vẹn đầu tiên kể từ khi trở lại CLB.

Điểm chung của 3 chiến lược gia này là đều từng học nghề ở những mức độ khác nhau từ HLV Pep Guardiola. Trên sân tập và trong phòng thay đồ của Burnley, Arsenal và Barca thời gian qua, họ đã đang rao giảng những điều có thể được mô tả đại khái là “triết lý của Pep”.

Đó thực ra cũng chỉ là lát cắt của bối cảnh chung: Ngày càng nhiều đội bóng ở nhiều cấp độ đang hướng mình theo triết lý của nhà cầm quân lỗi lạc người Tây Ban Nha.

"Ai cũng bị Pep hớp hồn"

Kompany từng bảo rằng anh, Xavi và Arteta không chỉ học hỏi từ một mình Pep. Cả ba đều có những trải nghiệm và đúc kết khác trong sự nghiệp thi đấu, huấn luyện. Kompany hoàn toàn đúng bởi thật xúc phạm nếu coi bất kỳ ai trong số họ là bản sao của Pep. Mỗi người đều có cá tính riêng và không ai muốn được miêu tả là “tiểu Guardiola”.

“Tôi chịu ảnh hưởng từ tất cả HLV giỏi mình từng làm việc cùng và tất cả những nơi từng gắn bó. Mikel cũng thế và Xavi cũng vậy”, Kompany thẳng thừng.

Thế nhưng, cũng thật khó để bác bỏ tầm ảnh hưởng to của người thầy lớn: “Điều tôi có thể xác nhận là sẽ không có gì ngạc nhiên nếu chúng ta muốn học hỏi một cách tối ưu từ một người như Pep. Và dù có làm việc với thật nhiều HLV trong sự nghiệp, bạn sẽ luôn muốn xếp Pep vào một hạng mục riêng”.

Khi câu hỏi tương tự được dành cho Xavi, anh khẳng định: “Tôi xem Pep là HLV giỏi nhất thế giới ngay từ thời điểm ông chưa giành được bất kỳ danh hiệu nào. Đối với tôi, ông ấy luôn là số một. Tất cả cầu thủ qua tay ông ấy đều bị hớp hồn”.

Với riêng cựu tiền vệ "Blaugrana", sự nghiệp huấn luyện của anh bắt đầu tại Al Sadd (Qatar). Và nơi đó, anh bảo các cầu thủ hãy xem quả bóng như người bạn của mình cũng như không giấu sự ám ảnh với việc sở hữu bóng.

Santi Cazorla, người chưa từng chơi cho Barca ngày nào nhưng từng đá dưới trướng Xavi ở Al Sadd, tiết lộ: “Xavi luôn đưa chúng tôi xem chỉ số kiểm soát bóng và dường như chưa có lần nào anh ấy hài lòng. Luôn luôn như vậy, ý tưởng của Xavi rất rõ ràng. Anh ấy muốn bóng trong chân chúng tôi và đối thủ không được chạm vào nó”.

Đó cũng là thông điệp Xavi truyền đạt cho các học trò ở Camp Nou kể từ khi thay thế tiền bối Ronald Koeman vào tháng 11/2021. “Quả bóng không phải một quả bom mà là kho báu”, đây chỉ là câu thoại được dân mạng chế ra nhưng bạn có thể hình dung cảnh Xavi mỉm cười và gật đầu tán thành.

Arteta thì khác bởi anh từng làm việc cùng Pep với tư cách trợ lý HLV thay vì cầu thủ. Họ đã gắn bó 3 năm ở Man City trước khi Arteta trở về khởi nghiệp ở đội bóng cũ Arsenal. Nhưng để cảm nhận sự khác biệt đó, ta lại phải nhờ đến chia sẻ của một nhân vật khác, người đang phục vụ cho nửa đỏ thành phố Manchester.

Erik ten Hag từng làm việc dưới trướng Pep trong hai năm tại Bayern Munich. HLV người Hà Lan dẫn dắt đội dự bị Bayern từ năm 2013 đến 2015. “Tôi đã có thể trải nghiệm cận cảnh cách làm của Pep và học được rất nhiều điều. Thậm chí có thể nói, bóng đá ở Đức trở nên khác đi rất nhiều sau sự xuất hiện của Pep. Cả giải đấu thay đổi vì cách chơi bóng của ông ấy. Đến hiện tại, tôi vẫn khắc sâu những điều học được từ phương pháp và cách truyền tải triết lý của Pep”, HLV hiện tại của MU kể lại.

Ý sau cùng trong chia sẻ của Ten Hag rất quan trọng vì nó thường bị bỏ qua khi người ta nói về Pep: Không chỉ chiến thuật, Pep còn rất nhiệt tâm với những chỉ dẫn, chỉ đạo của ông. Sự "có tâm" ấy mang đến hiệu quả lớn đến nỗi, theo Ten Hag, có nhiều lần sau chỉ 5 phút lắng nghe Pep nói, các cầu thủ đã lao vào tập luyện với cường độ đáng kinh ngạc.

Ngày ấy, khi Pep sử dụng David Alaba và Philipp Lahm ở vị trí “hậu vệ biên ảo” (false fullback hay inverted fullback), cũng là lần đầu tiên Ten Hag chứng kiến một HLV dám phá bỏ quy tắc chiến thuật ở cấp độ cao như thế. Đó cũng là chiêu bài mà Arteta áp dụng ở Arsenal với Ainsley Maitland-Niles trong những ngày đầu tiên và gần đây là Oleksandr Zinchenko. Kompany cũng làm điều tương tự để cho phép Burnley chuyển đổi sang hệ thống 3-2-5 khi có bóng với Connor Roberts đảm nhận vai trò giống hệt John Stones ở Man City hiện giờ.

Lại kể chuyện ngày ấy ở Bayern, Pep Guardiola cũng đôi khi bố trí những chân chạy cánh cự phách của mình, Franck Ribery và Arjen Robben, ở... trung lộ. Không nhiều HLV dám thử điều đó chứ chưa nói đến tận dụng để mưu cầu hiệu quả. Về sau, người ta thấy Ten Hag cũng dũng cảm với những thử nghiệm như thế nào từ Ajax cho đến MU.

Ten Hag cũng là người chứng kiến Pep hoàn toàn tách mình khỏi thế giới loài người mỗi trước một trận cầu lớn. “Tương truyền” Pep sẽ ngồi lỳ trong phòng làm việc, chỉ “chơi” với những ý tưởng trong đầu. Những lúc như thế, mọi người trong đội đều biết tốt nhất là không nên làm phiền ông. Đổi lại, các chiến lược và chiến thuật sẽ được thai nghén thành hình.

Hãy chơi bóng như đang lái xe

Trong quyển tự truyện của Ten Hag vào năm 2022, nhân dịp ông cùng Ajax giành chức vô địch quốc gia lần thứ ba, có đoạn kể chi tiết cách Pep chia sân tập của Bayern thành nhiều khu vực riêng biệt để phục vụ huấn luyện chiến thuật, nhất là cách khai thác hành lang trong (half-space). Một chi tiết không quá đặc biệt nhưng lại tiêu biểu cho phương pháp sư phạm của Pep: Ông chỉ ra cụ thể đến tối đa ý tưởng của mình rồi yêu cầu các cầu thủ tập đi tập lại đến khi trở thành bản năng.

“Giống việc lái xe trên đường vậy, bạn không hề nghĩ về luật lệ giao thông, về cách sang số hay nhấn phanh đúng lúc. Đó đơn giản là những điều được luyện tập đến mức thành phản xạ. Khi ấy, chiếc xe trở thành một bộ phận mở rộng của chính cơ thể bạn, là một phần bộ nhớ vĩnh cửu của chiếc ổ cứng bên trong bạn”, trích đoạn tự truyện được chấp bút bởi nhà báo Hà Lan Maarten Meijer.

Từ ngày ấy, Ten Hag đã tỉ mỉ trong công việc đến mức được mọi người tại Bayern gọi là “Mini Pep”. Biệt danh này không được biết đến rộng rãi bên ngoài lãnh thổ nước Đức nhưng quả thật là từng có lúc, có tận hai “gã cuồng chiến thuật” sẵn sàng dành cả ngày để động não tại xứ Bavaria.

Nỗi ám ảnh về sở hữu bóng của Ten Hag thực ra được nuôi dưỡng ban đầu từ triết lý bóng đá Hà Lan “quyền sở hữu là thiêng liêng”. Nhưng dưới trướng Pep Guardiola, ông được lãnh hội quy tắc tiếp theo: Nếu quả bóng bị đánh mất, nó phải được lấy lại chỉ trong vài giây. “Pep không bao giờ nhân nhượng trong chuyện đó. Tại CLB, ý muốn của ông ấy là luật lệ. Đôi khi điều đó dẫn đến mâu thuẫn với cầu thủ nhưng quyền lực của Pep chỉ tăng lên chứ không hề giảm đi theo thời gian”, trích chương “Ở Đức với Pep” trong tự truyện.

Lịch sử ủng hộ luận điểm này của Ten Hag. Một trong những hành động đầu tiên Pep làm ở Man City là tống khứ Joe Hart, khi ấy vẫn là tuyển thủ quốc gia Anh. Ông cũng gạt ra rìa học trò cũ Yaya Toure và công khai chỉ trích Sergio Aguero khi “Sói bạc” không chơi theo chỉ đạo.

Ngày xưa ở Barcelona, Pep thậm chí từng "chơi lớn" hơn khi công bố kế hoạch loại cả Ronaldinho, Deco và Samuel Eto’o ngay trong ngày đầu tiên cầm quân đội một. “Ba cầu thủ này không nằm trong kế hoạch tương lai của tôi. Chúng ta sẽ phải tiếp tục mà không có họ. Đã đến lúc tái tạo đội bóng”, Pep khẳng định thời điểm ấy. Thậm chí dù góp công giúp Barca vô địch Champions League mùa giải đó, Eto’o vẫn phải ra đi ngay trong mùa hè.

Nghe có vẻ quen? Hơn một thập kỷ sau, Arteta đã nói dõng dạc rằng ai mới là “chủ” ở phòng thay đồ Arsenal bằng cách thẳng tay loại Pierre-Emerick Aubameyang ngay khi tiền đạo này có vấn đề về thái độ. Hoặc là cách Ten Hag cứng rắn với Cristiano Ronaldo ngay từ lúc CR7 vừa trở lại đến khi nổ ra lùm xùm và sau cùng là bật bãi khỏi Old Trafford.

Các HLV này có xu hướng triển khai mọi thứ theo ý tưởng của mình ở mức độ gần như tuyệt đối. Cũng bởi như Pep đã chứng minh dẫu vấp đầy chông gai và phản biện, đó là độc đạo đầy ưu việt để trở thành nhà cầm quân ưu tú.

“Tất nhiên, tôi vẫn thường xuyên nói chuyện với ông ấy. Tôi áp dụng một số điều nhất định từ triết lý của Pep và thực hiện chúng theo bộ lọc của riêng mình. Trên hết, tôi luôn quan sát rất kỹ và viết ra tất cả những điều mình thấy được”, Ten Hag chia sẻ.

Trung vệ 21 tuổi Taylor Harwood-Bellis trưởng thành từ lò đào tạo của Man City. Anh được ra mắt đội một dưới thời Pep năm 2019 trước khi được cho mượn ở Anderlecht, nơi Kompany lần đầu tiên cầm sa bàn. Gần đây, anh theo gót người thầy đến Burnley... Nói cách khác, Harwood-Bellis hoàn toàn đủ tư cách để bàn về điểm tương đồng giữa hai HLV này.

Kompany trong mắt cậu học trò là một HLV luôn tò mò và đòi hỏi sự tiến bộ. Harwood-Bellis tiết lộ Kompany đã nổi nóng và mắng cả đội vì chơi lỏng chân trong hiệp một trận đầu tiên sau khi đủ điểm thăng hạng Premier League.

Khi ấy, Burnley đang hòa 0-0 với đội nhì bảng Sheffield, đội vừa phải nhận một thẻ đỏ. Ngay cả trong bối cảnh thuận lợi đó, Kompany cũng không thích thái độ của các học trò. “Nếu bạn chểnh mảng, anh ấy sẽ nhận ra và chấn chỉnh ngay”, Harwood-Bellis khẳng định. Trong phần còn lại của trận đấu, Burnley đã tấn công nghiêm túc và giành chiến thắng 2-0.

Thực tế trong suốt mùa giải này, các cầu thủ Burnley được khuyến khích giữ bóng, dồn ép đối thủ nhưng đồng thời phải biết kiên nhẫn nếu chưa thể sớm phá băng. Dù thế nào, trọng tâm Kompany hướng đến vẫn là tấn công, kiểm soát trận đấu, di chuyển và hạ gục đối phương. Họ đã ghi đến 82 bàn ở Championship mùa này.

Mùa tới, khi Burnley trở lại hạng đấu cao nhất, xứ sương mù sẽ lại nhận thêm nhiều ảnh hưởng từ “triết lý Pep Guardiola”. Trong khi đó tại gốc rễ Catalunya, vị truyền nhân ưu tú cũng đã sẵn sàng cho những bước tiến lớn tiếp theo trong hành trình tiếp nối của mình.