Câu trả lời có thể là cảm tính, vì mỗi người có một hoặc vài đội bóng họ ưa thích. Nhưng cảm tính cũng phải dựa vào lý tính, thực tế. Dựa vào lý tính, người hâm mộ trung lập chẳng bao giờ chọn Panama hay Tunisia. Làm cách nào để “lượng hóa” được sự thực tế? Có nhiều chương trình máy tính được lập ra để làm điều đó.

Nhưng máy tính có siêu thế nào, cũng cần dữ liệu đầu vào. Chọn dữ liệu đầu vào không tốt có thể dẫn đến những kết quả kỳ lạ, giống như hôm vừa rồi có chương trình tính toán cho rằng cơ hội vô địch World Cup 2018 của Peru cao hơn Anh. Hãy cùng phân tích một số dữ liệu đầu vào mà chúng ta đều đồng ý rằng có sự hợp lý nhất định.

Bảng xếp hạng FIFA ra đời năm 1993 có khá nhiều hạn chế, ví dụ nước chủ nhà World Cup không phải đấu vòng loại và không có các trận thi đấu chính thức nào trong 2 năm sẽ bị mất nhiều điểm.

Nhiều lúc bảng xếp hạng này tỏ ra rất bí hiểm trong cách tính, ví dụ như Argentina tụt từ hạng 8 vào tháng 5/1996 xuống hạng 24 trong 3 tháng sau đó, dù trong khoảng thời gian đó họ đấu 2 trận và thắng 1 trận. Năm sau, họ trở lại top 10 dù thi đấu kém cỏi, bị loại tại tứ kết Copa America 1997.

Bảng xếp hạng World Football Elo Ratings ra đời vào năm 2000 được tin cậy hơn nhiều với nhiều công thức, tính đến các chi tiết nhỏ như tầm quan trọng của các trận đấu, lợi thế sân nhà, độ mạnh yếu của đối thủ, cách biệt tỷ số… Họ còn tính ngược lại thời gian về năm 1872, khi có trận đấu quốc tế đầu tiên, cho đến nay để xếp hạng theo từng thời kỳ.

Dựa vào bảng xếp hạng này, ta có thể thấy những đội xếp số 1 thế giới không thường xuyên vô địch. Từ năm 1950 đến nay, chỉ có Brazil xếp số 1 thế giới năm 1962 vô địch World Cup 1962. Xếp hạng cao nhất, được kỳ vọng cao nhất khiến cho các đội gặp sức ép, chơi không tốt như thường lệ. 5 trong 17 đội số 1 thế giới gần đây bị loại ở vòng bảng, bao gồm Pháp (2002) và Tây Ban Nha (2014). 6 trong 17 đội khác không vượt qua được vòng tứ kết.

Trong khi đó, đội xếp số 2 thế giới lại được vận may mỉm cười, đã có 6 đội như vậy vô địch World Cup: Brazil (1970, 2002), Đức (1974, 1990, 2014). Tây Ban Nha (2010). Các đội xếp số 3 và 4 cũng có nhiều cơ hội vô địch.

Theo bảng xếp hạng Elo, Brazil đang xếp thứ 1 cần phải dè chừng, các đội xếp thứ 2, 3 và 4 là Đức, Tây Ban Nha và Pháp xem như đang có vận may.

Phong độ ở vòng loại

Hai nhà vô địch World Cup gần đây là Tây Ban Nha (2010) và Đức (2014) có thành tích khá hoàn hảo ở vòng loại: Đức thắng 9 và hòa 1, còn Tây Ban Nha thắng 10 trong 10 trận.

Nhưng trước đó, nhiều đội vô địch chơi không thuyết phục ở vòng loại. Brazil (2002) thua 6/18 trận vòng loại, xếp thứ 4 khu vực Nam Mỹ. Tây Đức (1990) thắng nửa số trận vòng loại, được dự World Cup ở tư thế một trong những đội nhì bảng có thành tích tốt.

Vòng loại trải dài 18 tháng, và các đội nhiều khi gặp các đối thủ nhược tiểu nên chẳng nói được gì nhiều về phong độ của họ. Vòng loại World Cup 2018, Đức thắng 10 trong 10 trận hoặc Tây Ban Nha và Bỉ thắng 9 trong 10 trận không nên vội mừng. Trong khi cũng không nên đánh giá thấp Argentina, vốn chỉ thắng 7 trong 18 trận.

Kinh nghiệm đấu giải lớn của đội tuyển

Trước khi vô địch World Cup, các đội đều đã giành cúp châu lục như Euro hay Copa America. Chỉ mỗi Anh (1966) vô địch World Cup mà chưa từng vô địch Euro, đến bây giờ vẫn vậy. Pháp (1998) và Tây Ban Nha (2010) trước khi vô địch World Cup đều đã vô địch Euro.

Ngoài các đội bóng giàu truyền thống kinh nghiệm như Brazil, Đức, Argentina, Uruguay, Anh, Pháp, Tây Ban Nha, năm nay có thêm Bồ Đào Nha được “nâng cấp” kinh nghiệm nhờ vô địch EURO 2016. Trước Bồ Đào Nha, đã có Nga (Liên Xô), Đan Mạch.

Tuổi trung bình đội bóng

Đây là chỉ số khá ổn định từ năm 1950 đến nay, dao động quanh 26 tuổi. Đội già nhất là Italy (2006) với 10 cầu thủ từ 29 tuổi trở lên, bao gồm thủ môn dự bị Angelo Peruzzi 36 tuổi, tuổi trung bình đội này là 28,2. Đội vô địch trẻ nhất là Brazil (1970), 24,4 tuổi, có 5 cầu thủ dưới 20 và không có ai trên 30.

Trung bình trong 17 kỳ World Cup gần đây nhất, tuổi của cầu thủ vô địch là 26,4. Theo logic này, Brazil và Tây Ban Nha có vẻ gặp khó khăn khi đội hình của họ có tuổi trung bình là 28,6 và 28,4. Argentina cao hơn: 29,3. Bồ Đào Nha thấp hơn một chút: 28,3. Đội tuyển Anh và Pháp khá chuẩn: 26. Tuyển Nigeria trẻ nhất: 25,9 tuổi, còn nhà đương kim vô địch Đức là 27,1 tuổi.

Càng ngày, tuổi chơi bóng của các cầu thủ càng kéo dài nên đội vô địch World Cup ngày một già đi cũng đúng logic. Theo đó, Đức đang là đội bóng lý tưởng.

Kinh nghiệm thi đấu quốc tế của cầu thủ

Các trận đấu ngày nay dày đặc hơn nhiều so với quá khứ, bởi thế không thể dùng số trận khoác áo đội tuyển quốc gia trung bình qua các giải đấu được. Năm 1954, tổng cộng cả đội Tây Đức gộp lại có số trận khoác áo đội tuyển là 154 trận, trung bình mỗi cầu thủ 7 trận. Năm 2014, trung bình mỗi cầu thủ Đức có 42,2 trận thi đấu cho ĐTQG trước khi vào giải.

World Cup vẫn có chỗ cho những “thần đồng” tỏa sáng. Nhưng kinh nghiệm tập thể vẫn được xem trọng hơn. Tây Ban Nha (2010) có 11 cầu thủ khoác áo ĐTQG 40 lần trở lên. Đức (2014) có 10 cầu thủ như vậy. Một bộ khung gắn bó với nhau nhiều năm là điều kiện cần thiết cho nhà vô địch.

Xét về tiêu chí này, tại World Cup 2018, có nhiều đội kinh nghiệm: Đức, Tây Ban Nha, Brazil, Argentina, Pháp, Bỉ, Bồ Đào Nha, Uruguay, Colombia, Croatia.

Thành phần đội bóng

Bóng đá ở tầm CLB có sức ảnh hưởng lên ĐTQG. Nếu một ĐTQG có nòng cốt từ một CLB mạnh thì đó sẽ là đội tuyển tốt, vì các cầu thủ có thói quen chiến thắng và rất hiểu nhau. Italy (2006) có nòng cốt Juventus thống trị Serie A. Tây Ban Nha (2010) với nhiều thành viên vô địch Champions League trong đội hình Barca. Đức (2014) với bộ khung Bayern Munich luôn là ứng viên hàng đầu ở châu Âu. Tất nhiên, điều này khó có thể áp dụng với Argentina và Brazil có các cầu thủ đánh thuê tứ tán.

Năm nay, Đức lại có bộ khung Bayern với 7 cầu thủ. Real Madrid vừa vô địch Champions League góp 6 cầu thủ cho tuyển Tây Ban Nha cộng với 4 cầu thủ Barca. Bỉ có nhiều tài năng nhưng nhiều cầu thủ chưa được hưởng hương vị chiến thắng ở bóng đá cấp CLB.

6 HLV vô địch World Cup gần đây đều có kinh nghiệm làm việc ít nhất 20 năm trước khi đến với giải. Trước đó, Franz Beckenbauer (1990) ít kinh nghiệm hơn với chỉ 6 năm huấn luyện, tuy nhiên, ông có một bề dày cầu thủ khó ai sánh được, ông thi đấu giống như HLV trên sân bóng.

Còn về tuổi tác, phần lớn HLV chiến thắng ở độ tuổi 50. Người lớn nhất là Helmut Schoen (1974) 69 tuổi, và trẻ nhất là Mario Zagalo (1970) khi 39 tuổi. Phần lớn đều giành các danh hiệu trước khi đến với đội tuyển.

Đội ngũ HLV tại World Cup 2018 này có vẻ khá yếu về thành tích, chỉ có 6/32 HLV từng vô địch giải đấu có tiếng tăm như World Cup, Euro, Copa America, Copa Libertadores. Theo lý này, những HLV có khả năng giành vinh quang lớn nhất là Joachim Loew (Đức - 58 tuổi), Jorge Sampaoli (Argentina - 58 tuổi), Tite (Brazil - 57 tuổi).

Thời gian huấn luyện viên gắn bó với đội tuyển

Nhiều HLV phàn nàn rằng họ không có nhiều thời gian để xây dựng lối chơi cho ĐTQG. Thực tế cho thấy nhiều HLV chưa gắn bó với ĐTQG lâu đã gặt hái được vinh quang, như Luiz Felipe Scolari (2002) có 1 năm, Marcelo Lippi (2006) và Vicente del Bosque (2010) có 2 năm. Do vậy, yếu tố này không được đề cao.

Nhưng nếu yếu tố này được tính tới, HLV Joachim Low sẽ là người có được tín nhiệm nhất. Ông dẫn dắt tuyển Đức 162 trận trong 12 năm qua, đưa đội vào ít nhất tốp 4 ở các giải lớn.

Kỳ vọng của nhà cái

Hy Lạp vô địch EURO 2004 với tỷ lệ đặt cược 1 ăn 150, Bồ Đào Nha vô địch Euro 2016 với tỷ lệ 1 ăn 20. Tuy nhiên, World Cup không có bất ngờ theo kiểu đó. Các đội vô địch đều có tỷ lệ dưới 1 ăn 7, ngoại lệ duy nhất là Italy (2006) với tỷ lệ 1 ăn 10 do hồi đó, bóng đá Italy đang trong tâm bão Calciopoli.

Năm nay, có 4 đội có tỷ lệ đặt cược dưới 1 ăn 7: Brazil 1 ăn 4, Đức 1 ăn 4,5, Tây Ban Nha 1 ăn 6, Pháp 1 ăn 6. Theo tiền lệ trước, chức vô địch đi xa lắm là đến Argentina 1 ăn 9.

Tất nhiên, còn các yếu tố ngoại cảnh khác chi phối như trọng tài, chấn thương, sinh hoạt của đội bóng, và một yếu tố quan trọng không kém là may mắn.

Mỗi đội đều chiếm một vài ưu thế nhất định và có một số hạn chế trong số những dữ liệu đầu vào kể trên. Nga, Bỉ, Croatia chưa có di sản quá khứ. Uruguay có 10 cầu thủ từ 30 tuổi trở lên sẽ vất vả với các yêu cầu của giải đấu. Tuổi tác cũng là vấn đề với Brazil, Argentina, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha. Anh có một đội hình khá thiếu kinh nghiệm.

Pháp hội khá đủ yếu tố thành công: cầu thủ trẻ nhưng có kinh nghiệm, cầu thủ giành nhiều danh hiệu tại các CLB, tỷ lệ đặt cược tốt, HLV Didier Deschamps 50 tuổi, có 17 năm kinh nghiệm và đã dẫn dắt đội tuyển 6 năm.