Lịch sử tồn tại hơn 150 năm của bóng đá có những giai thoại không thể lý giải về chuyên môn, một trong số đó là "lời nguyền Bela Guttmann".
Bela Guttmann là cố HLV người Do Thái (quốc tịch Hungary) từng dẫn dắt nhiều CLB danh tiếng trên thế giới như AC Milan, Benfica, Sao Paulo... Ông nổi tiếng với triết lý rành mạch cùng sự quyết đoán trong việc quản lý nhân sự và đặc biệt độc đoán, một mẫu Jose Mourinho của thập niên 50.
Khi Bela Guttmann tới dẫn dắt Benfica vào năm 1960, ông đã được coi là một nhà truyền giáo lớn của bóng đá thế giới. Sơ đồ 4-2-4 Guttmann mang tới Brazil vào giữa thập niên 50 sau cùng đã tạo ra cuộc cách mạng về chiến thuật tại xứ sở samba. ĐT Brazil lấy cảm hứng từ chính Guttmann để bước tới World Cup 1958 trên đất Thụy Điển với sơ đồ này và vô địch thế giới.
Tại Benfica, điều đầu tiên Guttmann làm là... sa thải. Ông tống ra đường 20 cầu thủ đội một ngay lập tức với lý do "không đủ tốt" và mang hàng loạt nhân tố mới về sân Da Luz như Mario Coluna, Jose Augusto, Costa Perreira... Những cầu thủ từ lò đào tạo trẻ Benfica cũng được đôn lên.
Chỉ trong có vài tuần, Benfica đã khoác lên mình bộ áo mới hoàn toàn. Dẫu vậy, nhân vật quan trọng nhất được Bela Guttmann mang về lại theo cách đặc biệt khác thường. Ngồi trong một quán cắt tóc, Guttmann trò chuyện với Jose Carlos Bauer, người kế vị mình tại CLB Sao Paulo.
Bela Guttmann cùng Benfica giành 2 cúp C1 châu Âu liên tiếp vào đầu thập niên 60.
Bauer nói mình thấy một cậu nhóc với kỹ năng chơi bóng tuyệt vời cùng khả năng chạy 100 m trong thời gian dưới 11 giây khi cùng toàn đội tập huấn tại Mozambique. Guttmann hoàn toàn bị thuyết phục và lập tức thúc giục BLĐ Benfica tới ký hợp đồng với cậu bé nọ.
Sau nhiều biến cố, Benfica có được tài năng từ Mozambique với tên gọi Eusebio vào tháng 12/1960 và quyết định sẽ chỉ sử dụng anh vào mùa giải kế tiếp.
Dẫu vậy, vẫn với sơ đồ 4-2-4, Benfica dưới sự chỉ đạo của Guttmann lập tức thống trị bóng đá Bồ Đào Nha. Họ vô địch sau khi chỉ thua 2 trận trong cả mùa, ghi tới 92 bàn, nhiều gấp rưỡi đội đứng nhì Sporting Lisbon.
Tại cúp C1 châu Âu, Benfica quật ngã Barca hùng mạnh trong trận chung kết với tỷ số 3-2 để lần đầu tiên lên ngôi vô địch châu Âu. Mùa giải kế tiếp chứng kiến sự bùng nổ của cậu nhóc Mozambique, Eusebio. Benfica lại lọt vào trận chung kết cúp châu Âu. Lần này đối thủ là Real Madrid với đầy đủ Alfredo Di Stefano, Ferenc Puskas, Paco Gento...
Puskas lập một hat-trick sau 39 phút để đưa Real dẫn trước 3-2 trong hiệp 1. Song khi bước sang hiệp 2, sự bùng nổ của Eusebio giúp Benfica ngược dòng thắng 5-3.
Ngay sau đêm ăn mừng, Bela Guttmann bước tới phòng lãnh đạo đề bạt nguyện vọng được tăng lương. Ông bị từ chối. Vị trí thứ 4 tại giải VĐQG Bồ Đào Nha mùa năm đó có thể là cái cớ khiến BLĐ chưa muốn ghi nhận công sức của Guttmann, dù thực tế Benfica đã 2 lần liên tiếp đứng trên đỉnh châu Âu.
Cay mũi vì bị khước từ, Guttmann từ chức và đưa ra lời sấm truyền: "Từ giờ đến 100 năm sau, Benfica sẽ không bao giờ vô địch châu Âu".
Chính Guttmann đã xây dựng Benfica trở thành nhà vô địch, và cũng chính ông chôn vùi tham vọng ấy.
Nguyền rủa
Đúng như lời nguyền của Guttmann, Benfica không thể vô địch châu Âu dù chỉ một lần từ đó tới nay. Không chỉ tại cúp C1 châu Âu/Champions League, mà ngay cả ở cúp C2, C3 hay UEFA Cup và Europa League sau này, Benfica cũng tay trắng hoàn toàn.
58 năm đã trôi qua từ ngày Guttmann rời Benfica, đội bóng Bồ Đào Nha đã vào tới 8 trận chung kết cúp châu Âu và thất bại cả 8. Thế hệ của Eusebio, Coluna, Jose Augusto thậm chí vào chung kết cúp C1 tới 3 lần sau 5 năm từ ngày Guttmann rời đi, song họ đều thất bại.
Benfica thất bại liên tiếp trong các trận chung kết cúp châu Âu sau lời nguyền rủa của Bela Guttmann.
Lời nguyền Guttmann ám ảnh Benfica tới mức vào năm 1990, Eusebio đã tới mộ của ông thầy cũ đặt tại Vienna (Áo) và cầu xin mọi nguyền rủa có thể chấm dứt. Khi ấy, Benfica lại lọt vào chung kết cúp C1 (được tổ chức tại Vienna) và gặp AC Milan.
Song nỗ lực của Eusebio không giúp thay đổi được điều gì. Benfica thua sát nút Milan 0-1 với bàn duy nhất của Frank Rijkaard. Trong một bài phỏng vấn mới đây với Het Laatste Nieuw, Ruud Gullit không giấu được sự khoái trá khi nói về trận chung kết năm đó.
"Chúng tôi rất tự tin chỉ bởi lý do rất đơn giản: Benfica đã bị nguyền rủa quá lâu rồi. Guttmann nói họ sẽ không bao giờ vô địch châu Âu được nữa. Và ông ấy đã đúng! Các anh có tin được không, Eusebio thậm chí đã tới mộ Guttmann để cầu xin tha thứ đấy. Thật kinh ngạc", Gullit quả quyết.
Benfica thậm chí lọt vào chung kết Europa League 2 năm liên tiếp (2013, 2014), nhưng trong cả hai lần, đại diện Bồ Đào Nha đều thất bại như định mệnh. Năm 2013, họ thua Chelsea đúng vào phút bù giờ cuối cùng.
Đến năm 2014, Benfica kéo trận đấu vào tới loạt sút luân lưu nhưng gục ngã trước Sevilla sau khi Oscar Cardozo và Rodrigo sút hỏng.
Sức mạnh của Guttmann
Đến giờ không ai lý giải cặn kẽ được vì sao lời sấm truyền của Guttmann lại ám Benfica lâu đến vậy. Nguồn gốc Do Thái của cố HLV này có thể xem là lý do giải thích phù hợp.
Năm 1944, Gutmann khi ấy 45 tuổi đã trốn thoát khỏi trại tập trung của lính Đức quốc xã. 430.000 người Hungary gốc Do Thái, bao gồm bố, chị gái và tất cả bạn bè, đồng đội của Guttmann, đã chết trong cuộc thảm sát của lính Đức quốc xã, nhưng Guttmann bằng cách nào đó lại sống sót.
Bela Guttmann thoát khỏi nạn diệt chủng và vô địch châu Âu trên tư cách HLV.
Trong nhiều năm trời, hành tung cụ thể của Guttmann trong giai đoạn này là một bí ẩn không có lời giải. Nhiều người nói Guttmann trốn tại Thụy Sĩ, nhưng khi tác giả David Bolchover của cuốn sách "Cuộc trở lại vĩ đại nhất: Từ nạn diệt chủng tới vinh quang bóng đá", tới hỏi những người còn sống sót ở cuộc diệt chủng năm nào, họ xác nhận không có ai như mô tả của Guttmann.
Bức màn dần hé lộ sau những cuộc phỏng vấn và đối chiếu kỹ lưỡng của Bolchover. Guttmann sau cùng đã trốn khỏi thảm kịch Holocaust khi ẩn náu kỹ trong một căn gác xép tại khu ổ chuột ở Hungary. Sau đó, Guttmann giả làm nô lệ và trốn thoát.
Chứng kiến hành trình kinh ngạc qua cuốn sách của Bolchover, không ít người đã quả quyết, ngay cả nạn diệt chủng mà Guttmann còn thoát được, thì lời nguyền 100 năm cho Benfica cũng không phải điều gì bất ngờ.
